Ngay từ nhan đề, tác phẩm Nhung xanh (*) đã mang đến một ấn tượng về màu sắc. Ấn tượng này trở thành một ám tượng nghệ thuật xuyên suốt bộ phim. Màu sắc không chỉ hiện lên đơn thuần như những chi tiết có mặt một cách ngẫu nhiên mà trở thành các ẩn dụ. Mỗi gam màu chứa đựng một ý nghĩa tượng trưng riêng biệt. Đồng thời, giữa các màu sắc có sợi dây nối kết và dẫn truyền sự tương tác, bện xoắn với nhau thành những tấm giấy quỳ nhạy cảm đo độ xung động của tâm trạng nhân vật và ý nghĩa biểu hiện của tác phẩm.
Trước hết, màu sắc tạo nên một hiệu ứng đặc biệt cho không khí tác phẩm Nhung xanh trên màn ảnh. Phần lớn các cảnh phim được quay vào thời gian ban đêm và đặt nhân vật vào khung nền tối, nhiều góc khuất. Trên nên tối ấy, ba màu chủ đạo là đỏ, xanh thẫm và đen thường xuất hiện lặp đi lặp lại, phối kết với nhau. Sắc độ đậm của các gam màu khiến cho không gian trở nên đặc quánh, chật hẹp, tù túng, tạo ra một không khí thấm đẫm sự sợ hãi, hồi hộp trước những điều bí ẩn và nguy cơ hiểm họa luôn rình rập, đe dọa. Các gam màu phủ đầy thị giác của khán giả, tạo nên ấn tượng mạnh mẽ và đặt họ vào tâm thế của một niềm dự cảm thường trực về một thế giới không yên bình, luôn tràn đầy bất trắc. Màu sắc tham dự vào hành trình dẫn dụ của tình tiết phim, dẫn dắt người xem bước vào không gian đậm chất noir, tràn ngập yếu tố bạo lực, sự méo mó của dục vọng và vây bọc con người trong nỗi sợ hãi không lối thoát.
Ngay cả khi gần như xuất hiện một cách tình cờ, như là những yếu tố ngẫu nhiên thoáng qua trong khuôn hình, màu sắc vẫn là một chất liệu thể hiện dụng ý nghệ thuật dưới bàn tay sắp đặt của người đạo diễn. Màu đỏ tươi từ chiếc xe của Jeffrey; từ một dải vải vắt ngang trong phòng vũ hội, nằm im ở hậu cảnh; từ bức tường, chiếc ghế trong quán cà phê mà Jeffrey và Sandy ngồi, từ hình nộm bộ xương người trên chiếc giường trong căn hộ của Ben – thằng hề màu kẹo đang bắt giữ con trai của Dorothy - cho đến những cái áo đỏ, rìu đỏ chỗ những người bán hàng, bức tường gạch đỏ nơi thường diễn ra hành vi buôn bán ma túy của băng nhóm tội phạm, những bộ trang phục đỏ nổi bật lên giữa các đám đông tụ tập phía trước phòng vũ hội… Ánh sáng xanh và đỏ nối tiếp nhau trong bóng đêm cũng là luồng ánh sáng chủ đạo của tác phẩm: ánh đèn choáng ngợp trong hộp đêm Slow Club, ánh sáng đỏ đứt nối liên tục quét qua mặt Jeffrey và Sandy khi hai nhân vật đang di chuyển trên đường, đèn đỏ của xe cứu thương và đèn xanh trên nóc xe cảnh sát… Những dạng thức của màu sắc đậm đặc ngồn ngộn khắp không gian khuôn hình, gây nên ám ảnh về bạo lực, về những cuộc đổ máu, tạo nên những xúc cảm thị giác dữ dội, mãnh liệt.
Nhìn từ một góc độ khác, màu sắc là chiếc phong vũ biểu của tâm trạng con người, những tâm trạng bị bức nén, rơi vào cơn khủng hoảng và nỗi bế tắc trầm trọng. Dorothy luôn xuất hiện trong chiếc váy màu nhung xanh hoặc đỏ thẫm. Căn phòng của người nữ ca sĩ có đời sống bí ẩn này cô đặc lại với tấm thảm nhung đỏ thường được đặt vào trung tâm khuôn hình, nơi diễn ra những cơn bạo dâm kinh hoàng dưới sức nặng khống chế bạo lực tàn ác của Frank. Màu sắc dường như phân chia thành hai tuyến thế giới đối lập, tồn tại song hành. Một bên là cái ác ngự trị, bủa vây và kéo tuột con người vế phía nó, lọt thỏm vào trong nó. Frank nắm vai kẻ thủ ác, vị lãnh chúa của bạo lực và tính dục với những ẩn ức méo mó, cuồng dại. Dorothy là nạn nhân của tội lỗi, đồng thời, lại hóa thành kẻ nô lệ tinh thần và dục vọng của thế giới tội lỗi ấy. Jeffrey đi truy tìm dấu vết và lột trần tội ác, nhưng trên hành trình của mình, chính anh cũng từng dịch chuyển dần và rơi vào cái bẫy quyến dụ tình dục đặt trên thân thể Dorothy. Ba nhân vật này là những kẻ dự phần hoặc bán dự phần vào thế giới bóng tối của tội ác. Chính vì vậy, trang phục mà Frank, Dorothy và Jeffrey khoác lên người luôn mang sắc độ đậm. Gắn liền với Dorothy là sắc màu nhung xanh và nhung đỏ. Frank và Jeffrey lẫn vào bóng tối bằng trang phục đỏ, xanh đậm hoặc đen. Trong khi đó, ở phía đối lập, Sandy lại hoàn toàn giữ nguyên trạng thái, đứng ở phía bên kia ranh giới của tội lỗi và là hiện thân cho sự thánh thiện, trong sáng tuyệt đối. Do đó, ở cô gái này, màu sắc luôn hiện lên bằng tất cả vẻ tươi tắn, dịu ngọt, trong lành, tương phản và tách biệt hẳn với thế giới đậm đặc bóng tối. Những chiếc váy luân chuyển từ hồng, vàng sang trắng và chiếc áo đầm hoa đã khắc tạc nên một Sandy thanh thoát, nữ tính. Những đối tuyến này được dự tính và biểu hiện ngay cả trên màu sắc hiện diện ở bề mặt khuôn hình, phân chia sự cảm nhận khác biệt của con người về hai đối cực: thế giới trong trắng, tinh khôi hướng thiện và thế giới tội lỗi, xấu xa, tàn tệ thấm đẫm cái ác.
Đồng thời, ngay trong bản thân màu sắc cũng có sự phân đôi giá trị biểu trưng. Như ở trên đã phân tích, màu đỏ hiện hữu trong nhiều sắc độ, chuyển đổi từ đỏ tươi đến đỏ thẫm như một ám dụ về máu, về bạo lực, nỗi sợ hãi của con người. Tuy nhiên, màu sắc này cũng được lặp lại qua hai hình tượng: những bông hồng được quay dần từ dưới lên trong cảnh đầu và cảnh cuối, loài chim cổ đỏ trong giấc mơ của Sandy và xuất hiện ở hiện thực, đưa tác phẩm vào cái kết đầy chất “happy ending”. Sắc đỏ của hoa hồng và loài chim lại là ẩn dụ về tình yêu, hạnh phúc, về cuộc sống bình yên, trong trẻo, đối lập với sắc đỏ dự cảm tội lỗi và vây phủ cảm giác bất an. Nhung xanh – hình tượng trung tâm của bộ phim – gắn chặt với Dorothy, vừa là hiện thân cho cái đẹp, sự quyến rũ đầy ma lực, vừa tượng trưng cho nỗi đam mê, dục vọng. Dải nhung xanh mà Frank cắt ra từ chiếc váy đầm của cô ca sĩ đã hóa thành một vật thể thiết yếu thâm nhập vào những cuộc bạo dâm kinh hoàng giữa Dorothy và Frank. Đau đớn và hoan lạc cùng bộc lộ ở mức độ tột đỉnh, méo mó, quái đản. Màu mắt xanh thẫm và đôi môi đỏ thắm nổi bật khiến cho gương mặt của Dorothy đậm chất nhục cảm ấn tượng, cộng hưởng với sắc màu ngoại cảnh, tạo thành cấp số nhân cho không khí kỳ bí, huyền hoặc ma quái, vừa lôi cuốn, vừa tràn đầy kinh hãi.
Ra đời vào năm 1986, Nhung xanh là một đứa con kỳ lạ của điện ảnh Mỹ khi mang trong mình hai dòng chảy: thể loại phim noir kết hợp với chất siêu thực, để rồi cuối cùng trở thành một trong những tác phẩm nghệ thuật kinh điển của thể loại phim noir mới (neo – noir genre). Sự kết hợp này cũng đã để lại dấu ấn lên yếu tố màu sắc xuyên suốt tác phẩm. Những gam màu đậm, có sức tạo ấn tượng lớn lao, mạnh mẽ, một mặt mang tính ám dụ đầy ám ảnh, một mặt mang tính ẩn dụ chứa đựng giá trị tượng trưng đã tô trám nền phim, tách những cảnh quay ra khỏi bối cảnh tự nhiên để đặt vào các không gian tạo hiệu quả nghệ thuật noir đặc thù. Những tấm giấy quỳ màu sắc ấy tham gia phản ứng tinh nhạy với hệ thống nhân vật, tình tiết, cấu trúc tác phẩm để cùng toát bật lên ý nghĩa của bộ phim. Và cuối cùng, với Nhung xanh, có thể thấy rằng người đạo diễn cũng cần là một họa sĩ của màu sắc để biến những thước phim của mình thành các bức tranh sống động, có sức gợi và giá trị biểu hiện cao.
________________________
(*): Nhung xanh (Blue Velvet) là tác phẩm điện ảnh của đạo diễn David Lynch, ra đời vào năm 1986, tại Mỹ. Bộ phim này đã mang về cho David Lynch giải thưởng Academy thứ hai giành cho đạo diễn xuất sắc nhất. Được dựng trên nền nhạc chủ đạo của bài hát nổi tiếng cùng tên, Nhung xanh xoay quanh câu chuyện kể về cuộc điều tra của anh sinh viên Jeffrey Beaumont khi nhìn thấy cái tai người thối rữa bị cắt lìa và nằm trên thảm cỏ. Lần theo những dấu vết thu thập được nhờ sự hỗ trợ của Sandy, con gái viên thám tử Williams, Jeffrey phát hiện ra cô ca sĩ Dorothy đang bị Frank, một tên trùm ma túy nguy hiểm khống chế tình dục sau khi bắt cóc chồng cùng với con trai của cô. Dorothy và bái hát Nhung xanh có sức quyến rũ, mê hoặc kỳ lạ với Frank và Jeffrey. Cuối cùng, Jeffrey bắn chết Frank, tiêu diệt thế giới ngầm đầy bạo lực và hung ác của hắn. Anh kết hôn cùng với Sandy, Dorothy tìm được con trai mình và từ đấy, họ sống cuộc đời hạnh phúc.